Σε νησιά του Αιγαίου την Πρωτομαγιά, τα κορίτσια σηκώνονταν την αυγή και έπαιρναν μαζί τους τα λουλούδια, που είχαν μαζέψει από την παραμονή και πήγαιναν στα πηγάδια να φέρουν το «αμίλητο νερό» (αμίλητο γιατί
το κουβαλούσαν χωρίς να μιλούν).
Όταν το έφερναν στο σπίτι, πλένονταν όλοι με αυτό.
Πρωτομαγιά μου τα ΄ριξες
τα μάγια και με μάγεψες..
Και μ’ έχεις κάνει σαν τρελό
κόρη που σέρνεις το χορό..
Είσαι κοπέλα λυγερή,
αρχόντισσα μελαχρινή..
Πες μου το ναι να σε χαρώ
κόρη που σέρνεις το χορό..
Θα `ρθω μια μέρα να σε `βρω
στ’ αγαπημένο σου χωριό.
Εσύ θα με παρηγορήσεις
και τα μάγια θα μου λύσεις. (παραδοσιακό)
Στην Ελλάδα το πιο διαδεδομένο έθιμο είναι η δημιουργία του πρωτομαγιάτικου στεφανιού
από λουλούδια κομμένα από τους αγρούς.
Ο εορτασμός της Πρωτομαγιάς έχει τις ρίζες του στην αρχαιότητα
καθώς οι εκδηλώσεις που γίνονταν είτε για τη Θεά Δήμητρα
είτε για τον Διόνυσο είχαν σκοπό να γιορτάσει ο κόσμος
τη γονιμότητα των αγρών, την καρποφορία της γης, την άνθιση της φύσης,
το οριστικό τέλος του χειμώνα και τον ερχομό του καλοκαιριού.
Από την αρχαία Ελλάδα στο Βυζάντιο και ύστερα σε όλη την Ευρώπη,
την Πρωτομαγιά λάμβαναν χώρα πλήθος εορταστικών τελετών και
εθιμοτυπικών διαδικασιών πολλές εκ των οποίων έχουν παραμείνει ως τις μέρες μας.
Το Σάββατο του Λαζάρου είναι αφιερωμένο στη νεκρανάσταση του Λαζάρου, το θαύμα που έκανε ο Χριστός πριν αναστηθεί ο ίδιος εκ νεκρών.
Ο λαός μας συγκινημένος από την ημέρα αυτή, έχει συνθέσει κάλαντα και στιχουργήματα. Αποκλειστικά γυναικεία υπόθεση και τα τραγουδούσαν οι λεγόμενες ‟Λαζαρίνες”, κοπέλες διαφόρων ηλικιών, οι οποίες μάζευαν λουλούδια από τους αγρούς και γύριζαν από σπίτι σε σπίτι τραγουδώντας, με αντάλλαγμα κάποιο κέρασμα ή φιλοδώρημα.
Παραλλαγή του εθίμου εντοπίζεται και στην αρχαιότητα, όταν έπαιρναν ένα πράσινο κλαδί
που μόλις είχε πετάξει φύλλα, το τύλιγαν με ταινίες και επάνω του κρεμούσαν σύκα, ψωμί, φλασκιά με λάδι, κρασί και μέλι, συμβολίζοντας την ζωή, την υγεία, την καλή τύχη, την καλή σοδειά και την ευφορία.
Στη σύγχρονη εποχή, απαλλαγμένοι από τέτοιου είδους συμβολισμούς, το στεφάνι της Πρωτομαγιάς αποτελεί περισσότερο μία ευχάριστη δραστηριότητα.
Το κρεμούν στην πόρτα ή το μπαλκόνι όπου και το κρατούν μέχρι τις 23 Ιουνίου, παραμονή του Αη Γιάννη
του Κλήδονα, οπότε και το καίνε.
Η παράδοση θέλει τους αγρότες να φτιάχνουν από μόνοι τους τα πρωτομαγιάτικα στεφάνια με κάπως διαφορετικό τρόπο.
Στη Σέριφο, ήδη από το βράδυ της πρωτομαγιάς, κρεμούν στην πόρτα του σπιτιού τους ένα στεφάνι
από λουλούδια, προσθέτοντας όμως και τσουκνίδες, κριθάρι και σκόρδο.
Στην Αγιάσο της Λέσβου, φτιάχνουν στεφάνια από όλα τα λουλούδια και βάζουν μέσα "δαιμοναριά",
άγριο χόρτο με πλατιά φύλλα και κίτρινα λουλούδια για να δαιμονίζονται οι γαμπροί.
Στα μέρη της Μικράς Ασίας σε κάθε στεφάνι έβαζαν, εκτός από λουλούδια, ένα σκόρδο για τη βασκανία, ένα αγκάθι για τον εχθρό κι ένα στάχυ για την καλή σοδειά.
Το μαγιάτικο στεφάνι στόλιζε τις πόρτες των σπιτιών ως του Αϊ - Γιαννιού του Θεριστή και τότε, το καίγανε στις φωτιές του αγίου.
Στα Δωδεκάνησα μαζεύουν ένα λουλούδι που το λένε "ανοιχτομάτη" και πιστεύουν πως όποιος το έχει είναι πάντα γερός και τυχερός.
Στις περιοχές της Σμύρνης,την παραμονή της Πρωτομαγιάς, οι αγρότες πήγαιναν στην εξοχή, για να κόψουν οτιδήποτε είχε καρπό: σιτάρι, κριθάρι, σκόρδα, κρεμμύδια, κλαδιά συκιάς με τα σύκα, κλαδιά αμυγδαλιάς
με τα αμύγδαλα, κλαδιά ροδιάς με τα ρόδια.
Εκτός από το μαγιάτικο στεφάνι, σε κάποιες περιοχές της Ελλάδας αναβιώνουν ακόμα και στις μέρες μας κάποια ενδιαφέροντα έθιμα που έχουν λυτρωτικές, εξαγνιστικές ιδιότητες και κυρίως έχουν να κάνουν
με την καλοτυχία και την υγεία.
Στην Κέρκυρα το Μαγιόξυλο έχει την τιμητική του. Οι κάτοικοι περιφέρουν έναν κορμό κυπαρισσιού, σκεπασμένο με κίτρινες μαργαρίτες που γύρω του έχει ένα στεφάνι με χλωρά κλαδιά. Με το μαγιόξυλο αυτό,
οι νέοι εργάτες ντυμένοι με κάτασπρα παντελόνια και πουκάμισα και κόκκινα μαντήλια στο λαιμό βγαίνουν στους δρόμους, τραγουδώντας το Μάη.
Σε πολλές περιοχές της Ελλάδας το πήδημα στη φωτιά είναι μία απαραίτητη τελετουργική διαδικασία
που θα αποτρέψει τις αρρώστιες εξασφαλίζοντας την καλή υγεία.
Νέοι και γυναίκες μεγάλης ηλικίας μαζεύονται την παραμονή της Πρωτομαγιάς, μόλις δύσει ο ήλιος και
ανάβουν φωτιές με ξερά κλαδιά που έχουν συγκεντρώσει αρκετές μέρες πριν.
Όσο η φωτιά είναι αναμμένη οι γυναίκες χορεύουν κυκλικούς χορούς γύρω από τη φωτιά και
τραγουδούν παραδοσιακά τραγούδια για την Πρωτομαγιά.
Τα νέα παιδιά, αφού βρέξουν τα μαλλιά και τα ρούχα τους, πηδούν πάνω από τις φωτιές
σαν μία συμβολική πράξη που αποσκοπεί στο να διώξει τον χειμώνα και την αρρώστια.
Στην συνέχεια όλοι παίρνουν έναν δαυλό από φωτιά και την πηγαίνουν στο σπίτι τους
για να φύγουν όλα τα κακά.
Σήμερα Πρωτομαγιά, βγαίνουν τα φίδια απ΄ τη φωλιά,
ούτε ήλιος να τα δει, ούτε μπροστά μου να φανεί
Στην Ήπειρο, την παραμονή τα παιδιά πηγαίνουν στους κήπους, χτυπώντας μαγειρικά σκεύη και
λέγοντας μαγικά ξόρκια για να διώξουν μακριά τα φίδια.
Τα ξόρκια και τα μάγια είναι συνδεδεμένα με τον μήνα Μάιο, γιατί κατά τα ρωμαϊκά χρόνια ο Μάιος ήταν
ο μήνας αφιερωμένος στους νεκρούς.
Κρατώντας κάποια στοιχεία δεισιδαιμονίας ακόμα και σήμερα, τον μήνα αυτό σε πολλά μέρη δεν γίνονται γάμοι, ενώ πολλές νοικοκυρές έχουν φυλαγμένη μία από τις κουλούρες της Μ. Πέμπτης στο εικονοστάσι, με σκοπό να καταναλωθεί την Πρωτομαγιά για να προστατεύονται τα μέλη της οικογένειας από τα μάγια.
Στο Τρίκερι της Θεσσαλίας
«Την ημέρα της Πρωτομαγιάς, η Τρικεριώτισσα γυναίκα του βαρκάρη, θα φτιάξει μια ανθοδέσμη και
θα την προσφέρει στον άντρα της. Αυτός με τη σειρά του, θα την προσφέρει στη βάρκα του που τον περιμένει στο γιαλό.
Μα η σημασία του λουλουδιού, δε δηλώνεται μόνο έτσι. Οι κοπέλες έχουν τη σειρά τους το απόγευμα.
Φοράνε τα καλά τους που τα ταυτίζουν σε ένα θαυμάσιο ψυχολογικό κρίκο με την όμορφη και πλούσια τοπική τους φορεσιά.
Θα μαζέψουνε λουλούδια στις πλαγιές και τα πλατώματα των αγρών κι ύστερα κρατώντας λουλούδια
θα κατέβουν στην πλατεία του χωριού τους να χορέψουν. Η πρώτη του χορού δε θ' αποχωριστεί
την ανθοδέσμη της και θα δηλώνει έτσι ολόκληρος ο χορός την πραγματική του έννοια.
Τον θαυμασμό, την αγάπη, την τιμή στο Μάη»
Σήμερα, σε πολλές περιοχές όχι μόνο της Ελλάδας αλλά και της Ευρώπης επιβιώνει επίσης ένα έθιμο της εποχής στην οποία εκχριστιανίστηκε η Ευρώπη που είναι ο χορός γύρω από το Γαϊτανάκι
Η Πρωτομαγιά είναι μία από τις λίγες αργίες που δεν κρύβουν κάποιο θρησκευτικό λόγο με τις ρίζες της στα βάθη των αρχαίων χρόνων.
Σημαντικό κομμάτι της λαογραφικής μας παράδοσης που μας επιτρέπει να ξεφύγουμε από την καθημερι-νότητα και να απολαύσουμε τη φύση που βρίσκεται στα καλύτερά της.
Πρωτομαγιά
Ένα πολύ θεατρικό έθιμο είναι η Ανάσταση του Μαγιόπουλου, που το συναντάμε σε περιοχές όπως ο Βόλος, το Ζαγόρι Ηπείρου, ο Καστανιάς Στυμφαλίας κ.α.
Ανά περιοχές μπορεί να το ακούσετε ως Φουσκοδένδρι ή Ζαφείρη. Ένας έφηβος παριστάνει στους αγρούς
τον πεθαμένο Διόνυσο. Οι κόρες του χωριού του τραγουδούν τον "Κορμό" ένα θρηνητικό τραγούδι με σκοπό
να τον αναστήσουν και μαζί με αυτόν και ολόκληρη τη φύση.
Αυγή! Ο Ήλιος χρύσωσε, νέφη, βουνά, λαγκάδια,
Η γη μας παραδόθηκε, στα φλογερά του χάδια
Σαν μια παρθένα, έρωτα νιώθει ανατριχίλα
Διαμάντια οι στάλες έγιναν της ψεσινής βροχής
Φιλιούνται τ' αγριολούλουδα και των δέντρων τα φύλλα.
Ξεμούδιασαν τα ζούζουνα, πετάνε στα λουλούδια
Και τα πουλάκια χαιρετούν τον Μάη με τραγούδια
Το σαλιγκάρι έγλειψε κόκκινη παπαρούνα,
Με το τριφύλλι έπαιξε η άσπρη πεταλούδα.
Ο κύκνος καθρεφτίστηκε στου Έβρου τα νερά
Τα νια ζευγάρια στα σπαρτά κρύφτηκαν με χαρά,
Και γω με βήματα βαρειά, χωρίς νιάτα και χάρη,
Ήρθα σαν πρώτα κι έπλεξα Πρωτομαγιάς στεφάνι,
Γύρω απ' τ΄ άσπρα μου μαλλιά κι' ένιωσα. Παλικάρι